jesteś tu: Strona główna » Kultura » Dziedzictwo kulturowe » Dziedzictwo niematerialne » Listy Dziedzictwa Niematerialnego » Kraje arabskie

Tunezja

Sztuka wyrobu ceramiki przez kobiety z Sejnan
Kraj(e) członkowski(e): Tunezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2018 r.

Wyrób ceramiki przez kobiety z Sejnane związany jest z tradycją stosowania specjalnej techniki do wytwarzania przedmiotów z terakoty dla domu, w tym przyborów do gotowania, lalek i figurek zwierząt, inspirowanych naturalnym środowiskiem. Wszystkie etapy procesu produkcji wykonywane są przez kobiety, które także same sprzedają swoje wyroby w wiosce lub przy okolicznych drogach. Kobiety odgrywają w związku z tym ważną rolę w lokalnej społeczności. Glina jest zazwyczaj wydobywana z suchych dolin rzek epizodycznych (wadi), następnie cięta na bloki, rozkruszana, oczyszczana i moczona w wodzie, a później wyrabiana i formowana w odpowiedni kształt. Po wypaleniu, naczynia są ozdabiane dwukolorowymi wzorami geometrycznymi, nawiązującymi do tradycyjnych tatuaży i tkanin berberskich. Całe rękodzielnictwo w regionie Sejnane ma charakter rodzinnego biznesu, ponieważ mężczyźni angażują się w sprzedaż gotowych wyrobów, przyczyniając się w ten sposób do spójności rodziny. W obliczu przemian społeczno-ekonomicznych, mieszkanki Sejnane przystosowują swoje rzemiosło do współczesnych potrzeb i zmiennych wymagań rynku, dowodząc tym samym swoich zdolności do innowacji. Wiedza i umiejętności związane z ręcznym wyrobem ceramiki w Sejnane, przekazywane są tradycyjnie drogą nieformalnej edukacji, w ramach danej społeczności. Oprócz uczęszczania do normalnej szkoły, dziewczynki w domu zachęcane są do nauki rękodzieła. Dla kobiet pragnących doskonalić się w sztuce ręcznego wyrobu ceramiki, Narodowy Urząd Rzemiosła organizuje specjalne kursy.

Wiedza, umiejętności, tradycje i praktyki związane z palmą daktylową
Kraj(e) członkowski(e): Arabia Saudyjska/Bahrajn/Egipt/Irak/Jemen/Jordania/Kuwejt/ Maroko/Mauretania/Oman/Palestyna/Sudan/Tunezja/ Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2019 r.

Od wieków palma daktylowa była związana z życiem ludności krajów, które wspólnie wystąpiły z wnioskiem o wpis. Dostarczała materiału niezbędnego w kilku gałęziach rzemiosła, przy wykonywaniu licznych zawodów, pielęgnowaniu różnych tradycji, zwyczajów i praktyk społeczno-kulturalnych, a także była ważnym źródłem pożywienia. Daktylowiec jest drzewem o trwałych liściach i korzeniach, które mogą czerpać wilgoć z dużej głębokości, typowym dla klimatu suchego. Do depozytariuszy i praktyków należą właściciele plantacji daktylowców, rolnicy, którzy sadzą, pielęgnują i nawadniają palmy, rzemieślnicy, którzy wykonują tradycyjne wyroby z różnych części daktylowca, handlarze daktyli, twórcy i artyści, którzy recytują ludowe opowieści i poematy. Wiedza, umiejętności, tradycje i praktyki związane z daktylowcem zaważyły na stosunku mieszkańców wyżej wymienionych krajów do ziemi, gdyż to drzewo pozwoliło im przezwyciężyć trudności, jakie napotyka się w środowisku pustynnym. Historyczne relacje łączące cały region z tym elementem kultury zaowocowały bogatym dziedzictwem, obejmującym do dziś stosowane praktyki, wiedzę i umiejętności. Rozwój na przestrzeni wieków i znaczenie kulturowe tego elementu tłumaczą, dlaczego społeczności lokalne angażują się w jego ochronę, uczestnicząc w różnych działaniach dotyczących palmy daktylowej, urządzając związane z nią obrzędy świąteczne oraz podtrzymując tradycje i zwyczaje.

Wiedza, umiejętności i praktyki związane z wyrobem i jedzeniem kuskusu
Kraj(e) członkowski(e): Algieria/Maroko/Mauretania/Tunezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Wiedza, umiejętności i praktyki związane z wyrobem i spożywaniem kuskusu obejmują metody przygotowania, warunki i narzędzia potrzebne do jego wytwarzania, a także związane z nimi artefakty i okoliczności jedzenia kuskusu w danych społecznościach. Przygotowanie kuskusu to uroczysty, niemal obrzędowy proces, na który składa się kilka etapów. Pierwszym z nich jest uprawa zbóż, następnie zebrane ziarna są mielone, aby uzyskać semolinę, która następnie jest ręcznie mielona na żarnach, po czym gotowana wpierw na parze, a następnie w wodzie. W praktyce tej wykorzystywany jest zestaw specjalnych narzędzi, instrumentów i przyborów kuchennych. Składnikami dania są także różnorodne warzywa i różne gatunki mięsa, w zależności od regionu, pory roku i okazji. Obecnie, podobnie jak dawniej, metody przygotowywania kuskusu stanowią sumę specjalistycznej wiedzy i umiejętności, które są przekazywane nieformalnie drogą obserwacji i naśladownictwa. Jeśli chodzi o produkcję przyborów kuchennych, to naczynia gliniane produkowane są przez garncarzy, podczas gdy przybory drewniane są wytwarzane przez spółdzielnie lub zakłady rzemieślnicze, często małe manufaktury rodzinne. W ostatnich dziesięcioleciach jednak pojawiły się także bardziej formalne metody przekazu tej tradycji, wykraczające poza kręgi rodzinne lub domowe. Niekulinarne aspekty tego elementu dziedzictwa: rytuały, wypowiedzi ustne i pewne praktyki społeczne są również przekazywane przez depozytariuszy. Kuskus to danie zawierające w sobie bogactwo symboli, znaczeń, w wymiarze zarówno społecznym, jak i kulturowym, związanych z solidarnością, wspólnym biesiadowaniem, dzieleniem się posiłkiem i poczuciem wspólnoty.

Tradycyjna technika połowów „charfia” na Wyspach Karkanna
Kraj(e) członkowski(e): Tunezja

Wpis na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2020 r.

Charfia to tradycyjna pasywna technika połowów ryb na Wyspach Karkanna, wykorzystująca warunki hydrograficzne, specyficzne ukształtowanie dna morskiego oraz szereg zasobów naturalnych, zarówno lądowych, jak i morskich. Pojęcie charfia oznacza stałe łowisko, składające się z liści palmowych osadzonych w dnie morskim w celu utworzenia trójkątnej bariery, która blokuje drogę odwrotu rybom wciągniętym tam przez przypływ i kieruje je do komór połowowych, a na końcu do sieci lub pułapki. W przeciwieństwie do systemów trałowania dennego, w którym włoki pełne ryb ciągnięte są po dnie morskim, w systemie charfii pułapki utrzymują ryby przy życiu dopóki nie zostaną podniesione i wciągnięte na łódź. Zwyczajowo charfia jest instalowana i używana tylko od równonocy jesiennej do czerwca, aby zapewnić biologiczny okres odpoczynku dzikiej faunie morskiej. Co roku system połowowy instalowany jest na nowo, a towarzyszą temu różne praktyki społeczne, takie jak dzielenie się posiłkiem i wspólna modlitwa. Ta technika połowu wymaga dobrej znajomości podwodnej topografii i prądów oceanicznych. Większość mieszkańców wysp uczy się łowić ryby od najmłodszych lat, a głowa rodziny przekazuje wiedzę, jak również swoje łowisko, najstarszym dzieciom, zapewniając w ten sposób zachowanie własności w rękach rodziny. Pośrednie formy edukacji na temat tego elementu niematerialnego dziedzictwa kulturowego zapewniają także ośrodki szkolenia zawodowego. Jako że charfia jest najczęściej stosowaną techniką połowową na Wyspach Karkanna, cała społeczność uczestniczy w różnych fazach tego procesu, począwszy od instalacji charfii i towarzyszących temu rytuałów, aż po podnoszenie sieci i więcierzy, co czyni z tej praktyki element silnie jednoczący lokalną społeczność.

Kaligrafia arabska
Kraje członkowskie: Algieria/Arabia Saudyjska/Bahrajn/Egipt/Irak/Jemen/Jordania/Kuwejt/ Liban/Maroko/Mauretania/Oman/Palestyna/Sudan/Tunezja/Zjednoczone Emiraty Arabskie

Wpis na Reprezentatywna listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości w 2021 r.

Kaligrafia arabska to artystyczna praktyka odręcznego, ozdobnego pisania alfabetem arabskim, wyrażająca harmonię, wdzięk i piękno. Pismo składa się z 28 liter alfabetu arabskiego zapisywanych kursywą, z prawej do lewej strony. Sztukę kaligrafii opanowuje się poprzez naukę formalną lub nieformalną. Pierwotnie kaligrafia służyła czytelnemu przepisywaniu tekstów, z czasem stając się sztuką związaną z islamem, stosowaną w dziełach tradycyjnych i współczesnych. Płynność zapisu w języku arabskim stwarza niezliczone możliwości, nawet w pojedynczym słowie, gdyż litery mogą być dowolnie ścieśniane i przekształcane, tworząc różne motywy. W tradycyjnych technikach stosuje się materiały naturalne, takie jak na przykład łodygi trzciny lub bambusa, służące do wykonania przyboru do pisania – qalam. Do sporządzenia tuszu używa się miodu, sadzy i szafranu. Papier wykonywany jest ręcznie i nasycany krochmalem, białkiem kurzym i ałunem. W nowoczesnej kaligrafii powszechnie stosuje się flamastry i barwniki syntetyczne, a do wykonywania kalligrafitti na murach, znakach i budynkach używa się farb w sprayu. Rzemieślnicy i projektanci posługują się kaligrafią arabską dla wzmocnienia efektu artystycznego na przykład w rzeźbie z marmuru i drewna, w hafcie i w wyrobach z metalu. Kaligrafia arabska jest szeroko stosowana w krajach arabskich i poza nimi. Sztukę tę uprawiają mężczyźni i kobiety, niezależnie od wieku. Umiejętności są przekazywane nieformalnie lub formalnie – w szkołach lub poprzez terminowanie.