1 edUKacja 0 p o p r z e z K U lt U r ę . K r e at Y w N o ś ć i i N N o wa c Yj N o ś ć Trudno dzisiaj powiedzieć, czy powstała w drugiej połowie XX wieku Unia Europejska zdoła nawiązać w nowych warunkach i obecnej sytuacji świata do wybitnych osiągnięć europejskich z wielkich stuleci. Losy Polski i nasza przyszłość związane są głęboko z losami Unii, stąd też waga naszego pełnego narodowego zaangażowania w umacnianie jej jako autentycznej i solidarnej wspólnoty narodów europejskich. W aktualnej debacie wokół przyszłości Europy i Unii Europejskiej zarysowują się w krajach „starej” Unii (tej sprzed 2004 roku) dwa nurty. Pesymistyczny – skłonny jest odrzucać całą przeszłość jako zło (różnorodność narodów i religii stwarza podstawę do stałych konfliktów między nimi). Nurt bardziej optymistyczny – wskazuje na wagę dziedzictwa historycznego, zwłaszcza „Rzeczypospolitej Chrześcijańskiej” i Oświecenia, odrzucając nowe tradycje agresywnych nacjonalizmów i totalitaryzmów. W tym bardzo aktualnym, i jakże ważnym sporze europejskim, trzeba umieścić całą debatę wokół historii i kultury. W grę wchodzą i z naszej strony postawy Polaków–Europejczyków – ludzi o kulturach mocno i mądrze zakorzenionych w historii, ale zarazem bardzo otwartych na szeroko pojęte potrzeby współczesności. To tacy ludzie, tacy „narodowi Europejczycy”, świadomi obywatele swoich ojczyzn narodowych i wspólnoty europejskiej, zadecydują o przyszłości nowej i naszej Unii Europejskiej3. Bronisław Geremek, wielki Polak–Europejczyk, na krótko przed śmiercią, po latach doświadczeń polskich i europejskich, tak sformułował program europejski z powołaniem się na doświadczenie polskie i naszej Europy Środkowo-Wschodniej: „Stworzyliśmy Europę – mówił w 2007 roku, ale – trzeba teraz stworzyć Europejczyków”. Można być pewnym, że to ludzie kultury, świadomi obywatele zadecydują o naszej przyszłości. I dalej, że atmosfera lęku, skrajnego pesymizmu nie może prowadzić do dobrych rozwiązań. Ważna jest zawsze nadzieja, której – wiemy to dzisiaj coraz lepiej – nie brakowało w trudnych epokach europejskiego rozwoju. I tu warto pamiętać chociażby o naszym niedawnym doświadczeniu, ale jak słusznie przypomina też 3 Jerzy Kłoczowski, Byćsobąi umiećżyćz innymi, [w:] Dialogdlaprzyszłości. TenInnyw pamięcizbiorowej, Sandomierz 2007, s. 45-52.