1 2 Rozdział 1 i – r o l a K U lt U rY w Ks z ta łt owa N i U s p o ł e cz e ń s t wa ... skuteczność ochrony zabytków jest uwarunkowana przede wszystkim czynnikami zewnętrznymi w stosunku do dyscypliny. Konserwatorzy zabytków w swojej pracy często mają okazję przekonać się, że najważniejsze dla ich działalności elementy – poziom finansowania, prawodawstwo wspierające konserwację, organizacja, pozycja i uprawnienia służb konserwatorskich, zainteresowanie mediów – są poza zasięgiem ich wpływu. W reakcji na ten stan rzeczy organizują konferencje, wydawnictwa, programy badawcze, które podejmują każdy z tych problemów. Uczestnikami tych działań są jednak przede wszystkim środowiska konserwatorskie. Tymczasem ich wykształcenie i doświadczenie zawodowe nie pozwalają na dogłębną analizę tych zagadnień. Dlatego formułowane diagnozy sprowadzają się do opisywania słabości systemu ochrony zabytków, widocznych z punktu widzenia działania służb konserwatorskich. Natomiast głębsze przyczyny tego stanu rzeczy pozostają nieujawnione. To zapewne sprawia, że związek edukacji i ochrony dziedzictwa nie jest analizowany i nie pojawia się jako problem, którym powinni się zajmować konserwatorzy. Z drugiej jednak strony trzeba zauważyć, że pojęcie edukacji w aspekcie konserwacji zabytków może być rozumiane w bardzo szerokim zakresie. Potwierdza to dokument, w którym Rada Europy zarekomendowała krajom naszego kontynentu edukowanie społeczeństw w zakresie dziedzictwa. Przyjęta tam definicja brzmi następująco: „Edukacja w zakresie dziedzictwa” oznacza podejście oparte na dziedzictwie kulturowym, obejmujące aktywne metody nauczania i przezwyciężanie podziałów między przedmiotami oraz współdziałanie między edukacją i kulturą, a także wykorzystujące rozmaite metody komunikowania się i rozmaite środki wyrazu1. Dlatego dalsza analiza wymaga rozgraniczenia obszarów, w ramach których można mówić o edukacji i zabytkach. W najwęższym rozumieniu edukacja w ochronie zabytków sprowadza się do szkolenia fachowców zajmujących się bezpośrednio 1 Definicja zawarta w załączniku do Rekomendacji Nr R(98) 5 w sprawie edu- kacji w zakresie dziedzictwa przyjętej przez Komitet Ministrów Rady Europy w dniu 17 marca 1998 roku (tłum.: autor).