references
1 96 W P Ł Y W
OTOCZENIA NA ROZWÓJ INDYWIDUALNY I SPOŁECZNY
że świat zmierza w wytyczonym przez niego kierunku, a różnorodne tego przejawy nie mogą być wzajemnie sprzeczne. Swoich współczesnych starał się zjednać dla „ruchu”, nawet jeśli ich dokonania były rażąco fragmentaryczne lub wynikały z odmiennych, a często również wątpliwych pobudek. Zadziwiał publiczność rozległą erudycją i ogromną łatwością oswajania nowinek ze świata techniki i inżynierii społecznej. Znakomicie nawiązywał kontakty z przedstawicielami przemysłu, polityki, duchowieństwa, jak również z głosicielami poglądów spoza nurtu oficjalnego. To wszystko skutkowało pewną labilnością w sferze publicznych deklaracji, co nie zmienia faktu, że w zasadniczych kwestiach był uderzająco stały w swoich sądach. Dotyczyło to między innymi jego przekonania o potrzebie porządkowania krajobrazowego otoczenia miasta i jego wnętrza, jak również regulowania za pomocą stałych zasad procesu eksploatacji zasobów środowiska. Konserwatywny, w gruncie rzeczy mieszczański światopogląd Howarda uformował się w następstwie młodzieńczej, nieudanej próby stworzenia wspólnoty rolniczej w Nebrasce, czego omal nie przypłacił życiem. W trakcie pobytu w Stanach Zjednoczonych zrozumiał, że natura jest groźnym żywiołem, którego okiełznanie pozostaje realne jedynie w granicach określonych skromnymi ludzkimi umiejętnościami. I wyraźnie wskazał te ograniczenia, ustanawiając dla miasta ogrodu maksymalny limit wzrostu jego populacji i terytorium (Ryc. 3). Warto przy tej okazji zauważyć, że w literaturze przedmiotu podkreśla się przede wszystkim jego (i jego współczesnych) obawy związane z niekontrolowanym rozprzestrzenianiem się obszarów miejskich i łączeniem się sąsiednich miast w bezkształtne twory, które Patric Geddes nazwał w 1915 roku konurbacjami. Pomija się natomiast czynnik, bodajże ważniejszy – typowo mieszczański lęk przed nieokiełznaną naturą. W swojej koncepcji „miasta społecznego” Howard zostawił dla niej zadziwiająco niewiele miejsca. Można nawet powiedzieć,
maszynopis pracy doktorskiej w Bibliotece Instytutu Sztuki w Warszawie; Czyżewski A., (2006). Kultura i myślenie obrazowe, [w:] Poszukiwanie sensów. Lekcja z czytania kultury, pod. red. Kowalski P., Libera Z., Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 161–188; tenże, (2009). op. cit., s. 57–59; tenże, (2012). Morfologia obrazu. Efekt preformacji w badaniach nad współczesną kulturą wizualną, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie.
