references
TO CO WAŻNE DLA PRZECIWDZIAŁANIA DESTRUKCJI KRAJOBRAZU
73
człowieka, nie sprzyjają interakcjom społecznym4. Harmonijny krajobraz ma wpływ na poziom aktywności społecznej i poczucie tożsamości. Nie bez powodu w miejscach wyróżniających się jakością krajobrazu, częściej zawiązują się lokalne stowarzyszenia, powstające po to między innymi, by go chronić. Harmonijne krajobrazy wywołują reakcję zakorzenienia, przywiązania do miejsca, miasta, wsi, regionu, tego, co Niemcy określają terminem Heimat i co było wykorzystywane nie tylko dla podtrzymywania więzi społecznych, ale także dla celów politycznych. Chroniąc i kształtując krajobraz, chronimy społeczeństwo przed chorobą wykorzenienia i sprzyjamy spójności społecznej. Obcowanie z rodzimymi krajobrazami może wyzwalać uczucia patriotyczne. Mówimy wówczas o zjawisku przywiązania do miejsca, czyli poczuciu zakorzenienia w miejscach i krajobrazach. Harmonijny krajobraz ma zatem znaczenie dla poczucia tożsamości, istotnego probierza kondycji ludzkiej. Zachowanie tożsamości jest bowiem podstawowym warunkiem wolności człowieka. Z analizy historii Polski wynika, że niepowtarzalne cechy rodzimego krajobrazu miały istotne znaczenie dla zachowania tożsamości narodowej. Moc krajobrazu wykorzystywana była w okresie zaborów dla podtrzymania ducha narodu polskiego. Motywy krajobrazowe były tematami wierszy, pieśni, rozpraw i obrazów. Twórczość ta, mieszcząca się w nurcie narodowo-wyzwoleńczym, wyzwalała potrzebę wolności. Istotna jest też relacja odwrotna określająca stosunek człowieka do krajobrazu. Ten stosunek jest również świadectwem kondycji ludzkiej, mówi on o sposobie istnienia człowieka. W tym sensie, do kondycji ludzkiej należą m.in. powinności wobec krajobrazu. Można powiedzieć, parafrazując słynne zdanie Selmy Lagerlöff, że krajobraz to jest to, co pozostało po tym co było. W tym stwierdzeniu zawarta jest myśl o ludzkiej powinności wobec krajobrazu, o zobowiązaniu każdego z nas wobec przyszłych pokoleń. Dziedziczymy krajobrazy i przekazujemy je kolejnym pokoleniom5. Kondycja krajobrazu,
Zob. Bauman Z., (2006). Płynna nowoczesność, tłum. Kunz T., Wydawnictwo Literackie, Kraków; oraz Gehl J., (2013). Życie między budynkami. Użytkowanie przestrzeni publicznych, Wydawnictwo RAM, Kraków. 5 Por. Preambuła Konwencji UNESCO w sprawie ochrony dziedzictwa kulturalnego i naturalnego, Dz.U. 1976, nr 32, poz. 190.
4
