references
28 K R A J O B R A Z
K U L T U R O W O - P R Z Y R O D N I C Z Y. D E F I N I C J E I A S P E K T Y P R A W N E
zgodnie z jego znaczeniem w mowie potocznej1. Liczne nieskoordynowane ujęcia zagadnienia, bez wspólnej platformy teoretycznej i metodologicznej, doprowadziły do powstania chaosu nazewniczego i nadużywania terminu „krajobraz”, oraz – dodatkowo – do pogłębiania różnic między ujęciami „krajobrazu przyrodniczego” i „krajobrazu kulturowego”. O chaosie pojęciowym świadczy m.in. analiza MygiPiątek, która w swojej pracy2 zestawiła prawie 60 przymiotnikowych terminów dookreślających krajobraz kulturowy. Na bałagan terminologiczny wpływa używanie bez głębszej refleksji takich określeń krajobrazu, jak m.in. akwatyczny, archeologiczny, banalny, belligeratywny, bezimienny, efemeryczny, multisensoryczny, porzucony, postsocjalistyczny, przygodny, religijny, zaniechany, zanikający. Jak słusznie podkreśla Myga-Piątek, takie określenia nie mieszczą się w tradycyjnych systemach taksonomicznych, choć można je – przynajmniej w sposób przybliżony – uporządkować w kilka kategorii, które ujmują określenia: (1) wskazujące na proces zmian jakościowych krajobrazu; (2) wskazujące na konkretny rodzaj przemiany; (3) związane z formą krajobrazu i jego wartościowaniem; (4) związane z genezą krajobrazu; (5) związane z funkcją i odpowiednio zorganizowaną strukturą przestrzenną; (6) związane z percepcją krajobrazu; (7) związane ze stylem użytkowania i zarządzania; (8) wskazujące na stopień naturalności; (9) związane z oceną wizualną krajobrazu. Potrzeba uporządkowania pojęć i podejść do opisu i oceny stanu krajobrazu wzrosła wyraźnie po sformułowaniu Europejskiej Konwencji Krajobrazowej. Wiele środowisk zaangażowanych w ochronę i kształtowanie przestrzeni odwołuje się do niej, interpretując poszczególne zapisy Konwencji w sposób wybiórczy i dość dowolny, co raczej może szkodzić propozycjom kompleksowych działań ochronnych. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie unifi kującego podejścia do zagadnień krajobrazowych, tworzącego ramy teoretyczne i metodologiczne dla licznych szczegółowych ujęć krajobrazu.
1 Zgodnie ze Słownikiem Języka Polskiego PWN „krajobraz” to słowo wieloznaczne. Dwa główne znaczenia to: a) przestrzeń powierzchni ziemi widziana z pewnego punktu, b) obszar wydzielony ze względu na swoje charakterystyczne cechy przyrodnicze, topograficzne itp. (sjp.pwn.pl/szukaj/krajobraz.html). 2 Myga-Piątek U., (2012). Krajobrazy kulturowe. Aspekty ewolucyjne i typologiczne, Uniwersytet Śląski, Sosnowiec.
